top of page
NEO PI-R Yukarı

NEO PI-R

NEO PI-R, iş dünyasında yetkinlik değerlendirme ve yetkinlik geliştirme amacıyla kullanılan bir kişilik ölçüm aracıdır. NEO PI-R’ın ölçtüğü kişilik boyutlarının yetkinliklerle olan ilişkisi birçok bilimsel araştırma tarafından gösterilmiştir.  Böylece işyerlerinde NEO PI-R kullanımı ile kişilerin davranışsal yetkinliklerini yüksek geçerlilikle öngörmek mümkün olmaktadır.

 

NEO PI-R kişilik kuramlarında en güncel yaklaşım olan Beş Faktör Modeli’nden yola çıkarak tasarlanmış, günümüzde dünyanın birçok ülkesinde en yaygın kullanıma sahip kişilik envanterlerinden biridir. Amerika Birleşik Devletleri’nde National Institute of Health’te bulunan Paul Costa, Ph. D. ve Robert McCrae, Ph.D. tarafından ilk olarak 1985 yılında geliştirilmiş olan envanter, 1992 yılında o zamana kadar yapılan araştırmaların bulgularından yola çıkarak son haline getirilmiştir. İngiltere’den Çin’e, İsrail’den Rusya’ya kadar çok sayıda ülkenin diline çevrilmiş olan bu envanterin tüm bu ülkelerde yapılmış olan araştırmaları da bulunmaktadır. Envanterin en önemli üstünlüklerinden biri, değişik ülke ve kültürlerde uygulandığında benzeri sonuçları vermesidir.

 

NEO PI-R’ın Türkçe uyarlaması orijinal envanterin yazarları ile işbirliği içinde Koç Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Sami Gülgöz tarafından yapılmış olup uyarlaması yapılan test ve envanterlerde gerekli görülen bilimsel denetimlerden geçmiştir. Envanterin ilk norm çalışması bilimsel hakemler ve editörlerin incelemesinden sonra yayınlanmaya değer görülmüştür (The Five-Factor Model of Personality Across Cultures). Ardından gelen genişletilmiş örneklem çalışmalarıyla Türkiye uyarlamasına son hali verilerek envanterin Türkiye’de yayın ve dağıtım hakları alınmıştır.

 

Halen NEO PI-R ve onun kısa formu olan NEO FFI yurt dışında olduğu gibi Türkiye’de de birçok araştırmada kullanılmakta ve bu çalışmalardan bilimsel yayınlar Science dergisi gibi prestijli dergilerde çıkmaktadır.

 

Assess, Psychological Assessment Resources, Inc. tarafından yetkilendirilmiş Türkiye'deki tek NEO PI-R temsilcisidir.

5 Faktör Modeli

​

Beş Faktör Modeli uzun bir geçmişi olan yeni bir bakış açısı olarak görülebilir. Önceki nesil bakış açılarından farklı olarak teoriye değil bilimsel gözleme dayalı olup kişiliği beş temel boyutta ele alır. İnsanları kategorilere bölmektense çeşitli kişilik boyutlarında farklı düzeylere yerleştirir. 

​

Son yirmi yılda kişilik alanındaki araştırmalarda Beş Faktör yaklaşımı temel paradigma olarak kabul edilmiştir. Çok sayıda bağımsız araştırmacının farklı ülkelerde yaptığı bilimsel araştırmalar beş faktör yapısını destekleyen bulgular sunmuşlardır. Bu bulguları sağlayan çeşitli kişilik ölçüm araçları bulunmaktadır.  Araştırmalarda beş faktör yapısını göstermenin yanı sıra bilim insanları, bu kişilik özelliklerinin önemli oranda kalıtımla geçmekte olduğunu, yetişkinlerde yaşla beraber çok fazla bir değişimin olmadığını ve kişilik özelliklerinin beyin yapılarındaki farklılıklarla ilintili olduğunu göstermişlerdir.

 

NEO PI-R kişilik envanterini oluşturan araştırmacılar, Paul Costa ve Robert McCrae Beş Faktör Modelini oluşturan beş ana boyutu 30 alt boyutta incelemişlerdir.

NEO PI-R’da Kişilik Boyutları  

NEO PI-R Kullanım Alanları

​

NEO PI-R Kişilik Envanteri kullanılarak yapılan yetkinlik değerlendirmeleri en yaygın olarak aşağıdaki alanlarda kullanılmaktadır: 

 

  • Ölçme Değerlendirme ve Gelişim Merkezleri

  • Yetkinlik Bazlı Görev Profili Ölçümü

  • Seçme ve Yerleştirme

  • Kariyer Gelişimi

  • Yönetim, Liderlik, Satış, Çatışma Yönetimi, Ekip Çalışması gibi Davranış Stillerin Belirlenmesi

  • Eğitim ve Gelişim İhtiyacı Belirlenmesi ve Tasarımı

  • Kişisel ve Yönetimsel Koçluk ve Rehberlik

  • Öğrenme Stillerinin Belirlenmesi

  • Ardıl Planlama/Yedekleme

  • Kişisel Gelişim ve Kariyer Danışmanlığı

NEO PI-R Raporları

Kişilerin NEO PI-R envanterine verdikleri cevaplardan kapsamlı değerlendirme raporları oluşturulur. Bu raporların incelenmesiyle kişinin davranışları, eğilimleri, tutumları, yaklaşımları, iş ortamında sergilediği güçlü yönleri ve gelişme ihtiyacı gösteren özellikleri hakkında bilgi edinilir. Kişinin, Problem Çözme (düşüncelerini organize etme, karar verme, risk alma), Planlama, Organizasyon ve Uygulama (hareket odaklılık, sorumluluk bilinci, değişime açıklık, liderlik özellikleri), Kişiler Arası İlişkiler (açıklık, diğerlerine güven, uyum, sosyallik), Duygu ve Ruh Hali (kişinin öz değerleri, özel ve iş yaşamına yaklaşımı, duygusal dengesi ve zekası, öz disiplini ile kontrolü ve stresle ve kaygıyla baş etme yöntemleri) gibi çeşitli alanlardaki yetkinlikleri hakkında bilgi edinilir.

Profil Rapor

Kişinin 5 ana boyut ve 30 alt boyut değerlendirmesini tek sayfada beş düzeyde (Çok Düşük, Düşük, Orta, Yüksek, Çok Yüksek) grafik bir rapor olarak sunar. Genel bir izlenim edinme, uç özellikleri belirleme, yetkinlik profilleri veya iş profilleri için geliştirilmiş şablonlarla karşılaştırma amacıyla kolayca kullanılabilir.

Özet Rapor

Envanter sonuçlarını oluşturan beş ana boyut ve 30 alt boyutta norm grubuna göre kişinin konumunu gösterir. Sonuçlar her boyutun ve alt boyutun tanımlarını ve anlamlarını da içerecek bir biçimde 6 sayfalık grafik bir rapor halinde sunulur. Profil rapordan daha ayrıntılı bir değerlendirme yapma olanağı sağlar.

Görev Uyum Raporu

Söz konusu görevin yetkinliklerin-den yola çıkarak ideal bir kişilik profili oluşturulduktan sonra bireyin kişilik özellikleriyle ideal profil aynı rapor üzerinde kıyaslanarak kişilik özellikleriyle işin yetkinlikleri arasındaki uyuma bakılır. Aynı kurumda tanımlanmış birden fazla görev bazında incele-nerek hangi göreve uygun olduğu otomatik olarak belirlenebilir.

Ayrıntılı Rapor

Beş ana boyuta ve her boyutun alt boyutlarına ilişkin ayrıntılı bilgi sunar ve kişinin aldığı puana göre derinlemesine bir değerlendirmesini sunar. Özellikle kariyer gelişimi ve danışmanlığı sağlamak açısından önemli bilgiler sağlar. 

Davranış Tarzları Raporu

Bu raporda diğerlerinden farklı olarak boyutlar arasındaki ilişkiler ikişer boyutun yer aldığı kadranlarda ele alınır.

 

Envanterdeki değişik boyutların eşleştirilmesi sonucu 11 yetkinlik ve 44 değişik davranış ve kişilik tarzı ortaya çıkar. Kişiler envanterdeki maddeleri yanıtlama biçimlerine göre;

​

  • Duygu ve Ruh Hali

  • Savunma Tarzı

  • Öfkeyle Baş Etme

  • Özdenetim

  • İlgi Tarzı

  • Kişilerarası İlişki Tarzı

  • Çalışma Temposu

  • Düşünce Tarzı

  • Öğrenme Tarzı

  • Karakter Tarzı

  • Rekabet Ortamında Davranış Tarzı 

 

yönlerinden değerlendirilip tarzlarına göre gruplanır. Bu rapor kişinin en ayırt edici özelliklerinin, tutumlarının ve davranış tarzlarının işyerinde ve özel yaşantılarındaki yansımalarını ve olası sonuçlarını da içerir.

NEO PI-R Yetkinlik Profili

Yetkinlik profili, NEO PI-R kullanılarak işyerinde gereken yetkinliklerin envanterdeki boyutlarla tespit edilmesini sağlar. İşyerlerinde en yaygın kullanılan 54 yetkinlikle NEO PI-R’ın ölçtüğü özellikler arasında çok yakın bir ilişki olduğu bilimsel araştırmalarca ortaya konmuştur. Bu araştırmalardan derlenen bilgilerle her yetkinlik için önemli olan boyutlar ve bu boyutlarda o yetkinliğin göstergesi olan puan aralığı belirlenmiştir. Dolayısı ile her yetkinlik ve yetkinlik grubu için farklı boyutları içeren bir profil elde edilmiştir.

 

İş tanımları yapılırken belirlenmiş olan yetkinliklerin profilleri bir araya getirilerek NEO PI-R kullanılarak bir iş profili yaratma olanağı sağlanmaktadır. Yaratılan iş profilleri de şablon olarak kullanılıp kişi profilleri ile karşılaştırılır ve kişinin o işe uyumu ile gelişme gerektiren özellikleri kolaylıkla belirlenebilir.

bottom of page